Кашубы
Мяжа: Польшча - Германія
Сёння: Польшча
Узімку 1920 года ў далёкім кашубскім раёне Гочы адразу пасля заканчэння Вялікай вайны выбухнула маленькая вайна памежных слупоў. Падставай для канфлікту стала расчараванне жыхароў вёскі Баравы Млын рашэннямі міжнароднай камісіі, якая вызначала мяжу. Мясцовыя кашубы хацелі быць у Польшчы, а трапілі ў Германію. Таму яны сталі вырываць пастаўленыя геадэзістамі слупы і самастойна перасунулі мяжу, якая не абапіралася тут ні на якія натуральныя перашкоды, неміласэрна круцілася сярод густых лясоў і пясчаных палёў.
У 1939 годзе агрэсія Трэцяга рэйха супраць Польшчы сцерла былую мяжу, і кашубы спачатку сталі ахвярамі нямецкага, а ў 1945 годзе – савецкага зверстваў. Мужчын масава вывозілі ў Сібір, а жанчын гвалтавалі.
- Мой цесць, Іван Шродар, быў даваенным актывістам Саюза палякаў у Германіі і адным з арганізатараў маршу на Бытаў – распавядае Ганна Шродар – у 1920 годзе каля трохсот палякаў арганізавалі маніфестацыю, патрабуючы далучэння бытаўскай зямлі да Польшчы. Яны таксама хацелі мець сваю вайну памежных слупоў. На жаль, іх супраціў не прынёс ніякіх вынікаў, і нацысты не забыліся пра гэта. Пасля пачатку вайны Антоній быў арыштаваны і абезгалоўлены на гільяціне. Цела крэміравалі, а прах раскідалі ў невядомым месцы. Немцы любяць парадак, таму даслалі цешчы шыкоўную афіцыйную даведку пра пакаранне. Яна ведала, што павінна баяцца немцаў, але ж не рускіх, вызваліцеляў. Аднак для Саветаў усе, хто жыў у Рэйху, былі гітлераўцамі. Калі яны перайшлі былую мяжу ІІ Рэчы Паспалітай, то ішлі з вёскі ў вёску і па чарзе бралі мужчын з кожнай сям’і. Калі ў свякрові забіралі сына Зыгмунта, брата майго мужа, яна выбегла да салдат, махаючы гэтай квітанцыяй з Берліна. Яна тлумачыла, што ён карэнны паляк, а яе муж і яго бацька Антоній Шродар за польскія Кашубы аддаў жыццё. Аднак вайсковец толькі адштурхнуў яе, а на дакумент нават не зірнуў. Зыгмунта павезлі ў Сібір. Ён вярнуўся дадому толькі праз некалькі гадоў. Яму і так пашанцавала, што ён выжыў.
Пасля вайны ў наваколле Бытава прыбылі асаднікі з Цэнтральнай Польшчы, палякі, выгнаныя з усходніх раёнаў ІІ Рэчы Паспалітай, і, нарэшце, украінцы, выселеныя ў 1947 годзе ў рамках аперацыі “Вісла”. Так нарадзілася гэтая кашубская Вавілонская вежа.
Легенду аб дзікай яхце, дэманічным паляванні на душы злачынцаў, ведаюць сёння толькі найстарэйшыя кашубы.
у месцы ўпадзення ракі Пясніцы ў Балтыйскае мора. Чорныя літары ў два радкі: “Версаль 28.6.1919”; “Р” з аднога і “Д” з іншага боку.
Бела-чырвоныя слупы і маладыя ліпы нагадваюць месца, дзе кашубы змагаліся за перанос мяжы.
Бацька Яніны Пажонткі-Ліпінскай быў да вайны інкогніта на сходзе NSDAP і там упершыню пачуў пра планы вайны з Польшчай.
Today a residential house.
Дома гаварылі па-польску, па-нямецку і па-кашубску.
Дэпартаваныя на Кашубы ў 1947 годзе з паўднёвага ўсходу Польшчы ў рамках арганізаванай польскімі камуністычнымі ўладамі аперацыі “Вісла”.
Былы евангелісцкі храм, у якім у XVI стагоддзі пропаведзі прамаўляў Шымон Крафей, аўтар самых старажытных помнікаў кашубскай мовы, якія захаваліся да сённяшняга дня.
З аднаго боку – кашубкі ў народных строях, з другога – украінцы ў пунсовых вышыванках. Фот. Jacek Waszkiewicz, https://jacekwaszkiewicz.com/
Go to link