Валынь
Мяжа: Польшча - СССР
Сёння: Украіна
міжваенны час заслужыла назву Надслучанскай Швейцарыі. На поўначы ад яе вялізныя плошчы лясоў і балот, а на поўдні спадзістыя ўзгоркі і яры Валынскага ўзвышша. Спадарыні Яніне Дамброўскай з вёскі Сіўкі споўнілася 90 гадоў, і яна па сённяшні дзень размаўляе на цудоўнай польскай мове, памятаючы часы, калі ў недалёкіх Левачах стаялі салдаты Корпуса аховы мяжы. Бабулька цудам перажыла тое, што адбылося пасля верасня 1939 г. – тэрор немцаў, рускіх і ўкраінскіх нацыяналістаў, і сёння яна адна з апошніх польскіх жыхарак гэтых раёнаў.
У выніку масавых забойстваў украінскіх нацыяналістаў, звязаных з Украінскай паўстанцкай арміяй (так званыя “бандэраўцы”) пры падтрымцы часткі мясцовага ўкраінскага насельніцтва, на Валыні загінула 60 000 чалавек. У выніку аналагічнай этнічнай чысткі ва Усходняй Малапольшчы, гэта значыць у Тарнапольскай, Львоўскай і Станіслаўскай губернях, загінула не менш за 25 000 чалавек, а ў Любельскім і Палескім ваяводствах ад 10 да 20 тысяч. Усяго ў выніку сістэматычных пагромаў у 1943–1944 гадах страцілі жыццё каля 100 000 палякаў, а таксама праведных украінцаў, якія ратавалі суседзяў-палякаў альбо адмаўляліся ўдзельнічаць у забойствах.
Спадарыня Сафія, украінка з вёскі Тэсіў успамінала: “Аднойчы ўвечары да нас завіталі бандэраўцы, якія сказалі свайму брату: ”Давай, прагуляемся з намі”. Ён паглядзеў на іх і сказаў, каб пакінулі яго ў спакоі, бо ён нікога не заб’е. Яны паглядзелі адзін аднаму ў вочы, момант быў жудасны. Але яны адступілі, пакінулі нас і пайшлі адны ў ноч. У нашай вёсцы жыло некалькі польскіх сем’яў. Яны былі добрымі людзьмі, мы дапамагалі адзін аднаму. Яны забілі іх ні за што. Гэтак жа, як і бацькоў майго мужа”.
І ўсё ж Аляксандр і Вікторыя са Здалбунава даказваюць, што, нягледзячы на трагічную гісторыю на Валыні, прымірэнне магчыма. Пара ўзначальвае аб’яднанне “Валынь”, якое трымаецца даваенных традыцый. У большасці скаўтаў мяшаныя карані, але ўсе павінны валодаць як мінімум дзвюма мовамі. Гэта абавязковая ўмова.
– Гэтае аб’яднанне пераймае традыцыі супрацоўніцтва паміж нашымі народамі. Падобных прыкладаў у гісторыі не бракуе, трэба толькі крыху пашукаць. – Аляксандр пералічвае герояў і падзеі на адным дыханні, даказваючы, што польска-ўкраінскія саюзы былі магчымымі і прынеслі адчувальныя вынікі. Ад Вялікага літоўскага гетмана Канстанціна Астрожскага, які разграміў маскавітаў пад Оршай на пачатку XVI стагоддзя, да лідара Украінскай Народнай Рэспублікі Сымона Пятлюры і яго саюза з Юзафам Пілсудскім супраць бальшавікоў у 1920 г.
![Яніна Дамброўская з вёскі Сіўкі Валынскага Палесся.](https://static.wixstatic.com/media/86f721_f0ecb84d37714f60ab9f04892be62c6c~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_98,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_f0ecb84d37714f60ab9f04892be62c6c~mv2.jpg)
Падчас вайны нямецкія ўсмірэнні, забойствы, здзейсненыя “бандэраўцамі” і ўступленне Саветаў.
![Знакаміты ліцэй Крамянца, званы Валынскімі Афінамі.](https://static.wixstatic.com/media/86f721_7f20b9f1ecf340a094d080153369b059~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_98,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_7f20b9f1ecf340a094d080153369b059~mv2.jpg)
У XIX ст. яго часта наведваў адзін з польскіх нацыянальных песняроў Юліюш Славацкі.
![Надслучанская Швейцарыя](https://static.wixstatic.com/media/86f721_7ab9b9cddb3949158f0962dac3bd9c12~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_98,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_7ab9b9cddb3949158f0962dac3bd9c12~mv2.jpg)
Прарыў Случы аддзяляе Валынскае узгор'е ад балот Валынскага Палесся.
![На Валыні](https://static.wixstatic.com/media/86f721_cca56639f8244675bbeda2298ee1a9f1~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_98,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_cca56639f8244675bbeda2298ee1a9f1~mv2.jpg)
![Пейзаж Валынскага Узвышша.](https://static.wixstatic.com/media/86f721_c0903186b99441f2a73d1b5757ab4974~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_98,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_c0903186b99441f2a73d1b5757ab4974~mv2.jpg)
![Рака Случ](https://static.wixstatic.com/media/86f721_77c366b8eaa2429386f04cef2e8ca6b2~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_98,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_77c366b8eaa2429386f04cef2e8ca6b2~mv2.jpg)
![“Немцы і ўкраінскія нацыяналісты прагнулі забойстваў. Забівалі палякаў і адзін аднаго”](https://static.wixstatic.com/media/86f721_ac405c368c52491a943f84b8e873fcd3~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_98,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_ac405c368c52491a943f84b8e873fcd3~mv2.jpg)
“Яны нічога не дамагліся, а толькі нявінную кроў пралілі. У рэшце рэшт, рускія іх усіх у тры вятры пагналі”.
![“Я проста хацела б спакойна жыць, як мае дзяды, у гэтых палескіх балотах. Па-свойму”.](https://static.wixstatic.com/media/86f721_a2e9e177c5474253b170967bcd4aca53~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_98,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_a2e9e177c5474253b170967bcd4aca53~mv2.jpg)
“Чым глыбей у балоце, тым бяспечней. Толькі дзікая прырода прыносіць суцяшэнне”.
![Месца пасля польскіх могілак у Людвіполі.](https://static.wixstatic.com/media/86f721_a162acdcea6345e8b08dcfa9f2b0a661~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_98,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_a162acdcea6345e8b08dcfa9f2b0a661~mv2.jpg)
![Сімвалічная магіла трох польскіх сем'яў, забітых падчас бойні на Валыні.](https://static.wixstatic.com/media/86f721_6c0ce2021dd04ebf93541147879ea470~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_220,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_6c0ce2021dd04ebf93541147879ea470~mv2.jpg)
![Пантэон памяці Украінскай паўстанцкай арміі (УПА) на ўрочышчы Гурбы.](https://static.wixstatic.com/media/86f721_122fc850ee6c477ab0deb116b0e85b5b~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_98,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_122fc850ee6c477ab0deb116b0e85b5b~mv2.jpg)
У 1944 годзе тут адбылася адна з найбуйнейшых бітваў паміж УПА і Саветамі. Аднак нідзе няма інфармацыі аб тым, што да 1943 года тут існавала польская вёска, знішчаная ўкраінскімі нацыяналістамі.
![Успамін аб свеце да ІІ Сусветнай вайны:](https://static.wixstatic.com/media/86f721_2da8bc44e4fd4affa28f222c24158271~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_98,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_2da8bc44e4fd4affa28f222c24158271~mv2.jpg)
“Палякі і ўкраінцы жылі ў згодзе. Паміж намі не было нянавісці".
![Валынскія дарогі.](https://static.wixstatic.com/media/86f721_38ad994633944e1bb51673e662604861~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_98,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_38ad994633944e1bb51673e662604861~mv2.jpg)
![Вольга Рой: “Нацыяналісты ўбілі маладым хлопцаў у галовы, каб пачалі забіваць суседзяў”](https://static.wixstatic.com/media/86f721_befbc18d46644d05a10a0a6bae626e85~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_98,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_befbc18d46644d05a10a0a6bae626e85~mv2.jpg)
Вольга – руская, якая ад нараджэння жыве ў Астрозе, які ляжаў калісьці на польска-савецкім памежжы. З сумам успамінае часы, калі Валынь была домам для многіх розных народаў.
![Царква на Валыні.](https://static.wixstatic.com/media/86f721_b2b78c4219d64af494b94a1c49bb0806~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_98,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_b2b78c4219d64af494b94a1c49bb0806~mv2.jpg)
![Аляксандр і Ліліяна Серацінскія:“У 1941 г. стараста ўсіх папярэдзіў, што немцы спаляць нашу вёску”.](https://static.wixstatic.com/media/86f721_0a63e49b20b6430288b3ac4f2d5bdf42~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_98,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_0a63e49b20b6430288b3ac4f2d5bdf42~mv2.jpg)
“Ён быў паляк, але не бачыў розніцы, хто ад маці полькі, хто ад украінкі”.
![Руіны замка ў памежным горадзе Корэц.](https://static.wixstatic.com/media/86f721_214b3491046341e8badefa44b01c0c4b~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_83,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_214b3491046341e8badefa44b01c0c4b~mv2.jpg)
![Валынскія дарогі.](https://static.wixstatic.com/media/86f721_918af00c928144d180a579f82ebeeb60~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_98,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_918af00c928144d180a579f82ebeeb60~mv2.jpg)
![У горад Усхоў на захадзе Польшчы трапіла пасля вайны мама пані Магдалены.](https://static.wixstatic.com/media/86f721_347edbe0432d4dd8aac64bf02f4aeba1~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_98,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_347edbe0432d4dd8aac64bf02f4aeba1~mv2.jpg)
У часе падарожжа нам удалося знайсці на Валыні сляды яе сямейнай гісторыі.
![Вольга Гардычук, мама Магдалены, нарадзілася да вайны ў вёсцы Тесіў на Валыні.](https://static.wixstatic.com/media/86f721_5a51f706d5ec44ce8c3363fb860485e3~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_98,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_5a51f706d5ec44ce8c3363fb860485e3~mv2.jpg)
![Сафія Гардычук: “Мы паняцця не мелі, што яна пасля вайны дзесьці там у Польшчы жыве”.](https://static.wixstatic.com/media/86f721_d7257c385a264395a09eeed1154f3f70~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_220,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_d7257c385a264395a09eeed1154f3f70~mv2.jpg)
![Вёска Тесіў.](https://static.wixstatic.com/media/86f721_81809cc3dae14c9a955e31ba2e9fa4d4~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_98,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_81809cc3dae14c9a955e31ba2e9fa4d4~mv2.jpg)
![Умацаванні польскай “лініі Сасенкоўскага”.](https://static.wixstatic.com/media/86f721_2994142544b2423fadc38773f27cfbf7~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_98,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_2994142544b2423fadc38773f27cfbf7~mv2.jpg)
У адным з такіх бункераў, пасля гераічнай шматгадзіннай бітвы з Саветамі, з усім сваім атрадам загінуў падпаручнік Ян Болбат.
![Вера на Валынь прыбыла толькі пасля вайны.](https://static.wixstatic.com/media/86f721_ed5877f7b96a45909d45bde4cdde4cef~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_98,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_ed5877f7b96a45909d45bde4cdde4cef~mv2.jpg)
На Савецкай Украіне яна перажыла генацыд, штучна справакаваны Сталіным у 30-я гады вялікі голад, які забраў мільёны жыццяў.
![Разведчыкі аб’яднання “Валынь”](https://static.wixstatic.com/media/86f721_e22b9d765a4345f2b5377a549664fb8c~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_98,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_e22b9d765a4345f2b5377a549664fb8c~mv2.jpg)
Перад помнікам бітвы з рускімі за польскую незалежнасць пад Касцюхноўкай.
![Польска-ўкраінскае сяброўства.](https://static.wixstatic.com/media/86f721_d43f1e889cff400682cac18466beb0a8~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_98,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_d43f1e889cff400682cac18466beb0a8~mv2.jpg)