Забытая ў Польшчы аповесць авантурыста, шпіёна і кантрабандыста Сергея Пясецкага “Каханак вялікай мядзведзіцы” пра жыццё кантрабандыстаў на польска-савецкай мяжы ў Ракаве пад Менскам, сёння перажывае свой рэнесанс на Беларусі, стаўшы натхненнем для прабеларускай і антылукашэнкаўскай контркультуры. Гітарыст культавага панк-рок-гурта “NRM” Піт Паўлаў якраз запісвае рок-альбом “Зброя, золата, жанчыны”, натхнёны “Каханкам....” і піша сцэнар выдуманага фільма пра жыццё на рэальным “Дзікім Усходзе”. Яго калега, мастак Фелікс Янушкевіч, кіруе прыватнай галерэяй-музеем альтэрнатыўных мастацтваў у Ракаве, прысвечанай Пясецкаму, праводзячы наведвальнікаў у сапраўды чароўнае падарожжа па часах і жыцці кантрабандыстаў.
Аднак беларуская мяжа прынесла ў свет не толькі авантурыстаў, але таксама герояў, і злачынцаў. У канцы XIX стагоддзя ў маёнтку ў Налібоцкім лесе ў польскай дробна-шляхетнай сям’і Дзяржынскіх нарадзілася некалькі братоў. Падчас ІІ Сусветнай вайны Казімір і яго жонка Люцыя супрацоўнічалі з Арміяй Краёвай, і ў адказ немцы спалілі ўвесь маёнтак Дзяржынскіх, а іх расстралялі. Уладзіслаў быў кіраўніком цяперашняга шпіталя імя Барліцкага ў Лодзі, выдатны неўролаг і палкоўнік Войска Польскага. У 1942 г. ён быў пакараны падчас найбуйнейшага публічнага расстрэлу ў акрузе рэйха Край Варты. Да ўсіх гэтых падзей не дажыў Фелікс, які памёр у 1926 г. Аднак менавіта яму, як стваральніку Усерасійскай надзвычайнай камісіі па барацьбе з контррэвалюцыяй і дыверсіямі (ВЧК), і аднаму з найвялікшых злачынцаў у гісторыі, наканавана было запісаць імя Дзяржынскага на старонкі гісторыі. У 2004 годзе па распараджэнні Аляксандра Лукашэнкі сядзіба Дзяржынскіх была адноўлена, стварыўшы музей-санктуарый Крывавага Фелікса, дзе кожны год супрацоўнікі КДБ прымаюць прысягу.
Па салдатах Корпуса аховы памежжа, якія ахоўвалі мяжу ад кантрабандыстаў і Саветаў, засталася, схаваная ў лесе, некалькіпавярховая бетонная вежа камандавання гарнізона КАП “Людвікова”.
“Польскія афіцэры прыязджалі ў вёску на сваіх машынах і казалі дзяўчатам, каб мы заскоквалі, то нас пакатаюць”, – смяецца Вольга Савена з суседняй вёскі Будча.